Gaat de directe autoverzekering er komen?

Autoverzekeraars spreken al jaren over een directe verzekering als vervanging van het huidige systeem waarbij automobilisten WA-schades met de maatschappij van de tegenpartij afhandelen. Consumenten juichen het toe en ook verzekeraars zijn enthousiast. 2020 zou een doorbraakjaar kunnen worden, als leden van het Verbond van Verzekeraars stemmen over de directe verzekering. Hoe kwam het zover en welke implicaties heeft het radicaal omgooien van de WA-verzekering?

Voor de ontstaansgeschiedenis van de directe verzekering in Nederland moeten we terug naar Zeeland in 2014. Specifieker, naar de A58 tussen Goes en Middelburg. Op een ochtend in september botsen op een stukje snelweg van zo’n 10 kilometer 150 voertuigen op elkaar. In het mistongeluk vallen 2 doden, 23 mensen raken gewond, van wie drie ernstig.

Aansprakelijkheid niet vast te stellen

De aansprakelijkheid van een kettingbotsing met die omvang valt niet vast te stellen. Het Openbaar Ministerie besluit na onderzoek niemand te vervolgen; de plotselinge en zeer dichte, lokale mist maakt dat er sprake was van overmacht. De ongeveer tien betrokken verzekeraars steken de koppen bij elkaar, zien dat een reconstructie van de massacrash onbegonnen werk is en besluiten voor het eerst in Nederland om ieder voor zich de schade van de eigen verzekerden af te handelen. Met andere woorden: alle WA-schades werden afgehandeld als een cascoschade. Met nog weer andere woorden: de verzekeraars werken volgens het model van de directe verzekering of firstpartyverzekering (in plaats van de huidige thirdpartypolis).

Klanten mogen niet de dupe worden

Het belangrijkste motief van de maatschappijen voor deze keuze is om klanten niet de dupe te laten worden van de niet vast te stellen aansprakelijkheid. Zowel klanten als verzekeraars zijn achteraf tevreden over deze aanpak.

De afhandeling van de kettingbotsing in Zeeland was een te mooi resultaat om daarna niet na te denken over een systeem van directe verzekering in Nederland 

“Het was een te mooi resultaat om daarna niet na te denken over een systeem van directe verzekering in Nederland”, zegt Marly de Blaeij. Als beleidsadviseur mobiliteit bij het Verbond van Verzekeraars is ze betrokken bij de directe verzekering. Wat meespeelt zijn toekomstige ontwikkelingen waarbij voertuigen het heft (of eigenlijk: het stuur) zelf in handen nemen. Bestuurders krijgen in de autonome auto steeds meer een bijrol. Daarbij past een verkeersverzekering die gekoppeld is aan de persoon, niet aan het voertuig.  

Verbond kijkt naar Zweden

Sindsdien staat de directe verzekering in beleids- en meerjarenplannen van het Verbond. Eerst nog als stip op de horizon, maar al snel gingen verzekeraars op werkbezoek naar Zweden om lessen te leren van een land dat al ruim veertig jaar deze verzekeringsvorm kent. Ook werd een proef gedraaid. Inmiddels is het Verbond zover dat het verwacht nog dit jaar een voorstel in stemming te brengen op de algemene ledenvergadering.

Klant is gewend schade bij de eigen verzekeraar te claimen

Veel consumenten weten niet dat ze niet bij hun eigen verzekeraar terechtkunnen na een aanrijding waarbij ze zelf geen schuld dragen. Ze zijn van hun inboedel-, reis- of zorgpolis gewend dat als ze schade hebben, ze bij de maatschappij aankloppen die ook maandelijks de premie afschrijft. Een behoefteonderzoek van het Verbond leverde op dat consumenten het zouden toejuichen als dat ook bij hun autoverzekering kan.

Nieuwe kansen om je te onderscheiden van de concurrent

WA is nu voor veel verzekeraars een race richting de laagste prijs. Niet gek vanuit het oogpunt van de automobilist; die moet zich immers verplicht verzekeren, maar regelt daarmee de schade van een ander. Waarom zou hij daarvoor meer betalen als hij er niets extra’s voor terug krijgt? Precies daarin zit wat de directe verzekering ook aantrekkelijk maakt voor aanbieders. Niet alleen levert het tevreden klanten op en gaat de claimafhandeling vlotter, het biedt mogelijkheden om je te onderscheiden. Bijvoorbeeld door aanvullende diensten aan te bieden zoals vervangend vervoer. Verzekeraars hopen dat consumenten in zo’n systeem dezelfde overwegingen laten meespelen als nu bij casco. Als ze goed zijn behandeld door hun eigen verzekeraar, willen ze daar wellicht ook andere polissen sluiten.

Aansprakelijkheid blijft in Nederland een rol spelen

Hoe gaat een eventuele directe verzekering in Nederland eruitzien? In ieder geval anders dan in Zweden, verwacht het Verbond. Nederlandse verzekeraars willen dat aansprakelijkheid voorlopig een rol blijft spelen. Consumenten kunnen hun WA-schade direct afhandelen met hun eigen autoverzekeraar, maar achter de schermen verrekenen maatschappijen dat nog wel met elkaar. Snel duidelijkheid over de toedracht van een schadegeval blijft daarom van belang. Of een schadeaangifteformulier met handtekeningen van twee partijen daarvoor noodzakelijk blijft, is de vraag. In ieder geval moeten verzekeraars zo snel mogelijk weten wie er aansprakelijk is, of het om een gedekt evenement gaat en of de schade dus in behandeling kan worden genomen.

Wat te doen met schades van niet-leden?

De directe polis is ver uitgewerkt. Een van de dingen die bijvoorbeeld nog geregeld moet worden is wat je doet met schades van buitenlandse verzekeraars. Ook is het de vraag of niet-leden van het Verbond (zoals National Academic, de risicodrager van Promovendum) de lijn van het Verbond volgen en wat de consequenties zijn als zij schades niet volgens een directe verzekering willen regelen.

Overgangskosten moeten opwegen tegen voordelen nieuw systeem

Het Verbond hoopt nog dit jaar een voorstel in stemming te brengen bij de leden. Dan komt het vooral aan op geld. Elke maatschappij moet in een impactanalyse afwegen of de kosten van een transitie opwegen tegen de voordelen die een nieuw systeem met zich meebrengt. Als de directe verzekering eenmaal groen licht heeft van de Verbondsleden is naar schatting van De Blaeij nog één tot anderhalf jaar nodig om de systemen van verzekeraars erop in te richten. Zelfs als de kosten te overzien zijn en de technische overgang vlekkeloos verloopt, blijft het spannend voor verzekeraars. Ook al is de knop om, gaat de klant het ook doen? Ze zeggen wel graag contact te willen met de eigen verzekeraar, maar wat als hij zegt: ik ga toch naar de tegenpartij? Verzekeraars kunnen consumenten niet dwingen.

Spannend voor verzekeraars: gaat de consument mee?

Een andere vraag: wat doe je als de consument wel ‘gewoon’ een schade-uitkering krijgt van de eigen verzekeraar maar vervolgens met een schade-expert aan zijn zijde probeert via de tegenpartij er meer uit te slepen? Het is een van de punten waar verzekeraars nog op studeren, want zoiets zal tot aanzienlijke kosten leiden, en premieverhogingen. In Zweden moeten consumenten kiezen: ze kloppen of bij de eigen verzekeraar of bij die van de tegenpartij. Maar ze mogen niet achteraf gaan shoppen. Dat is bij wet geregeld.

2020 stemmen, 2022 invoering?

Verzekeraars rekenen erop dat zelf te kunnen ondervangen. Als dat lukt, kan 2020 weleens het jaar van de directe verzekering worden. Niet van de invoering, maar wel van het groene licht. Als de planning vervolgens gehaald wordt, kan 2022 de boeken ingaan als het jaar waarin autoverzekeraars WA-schades rechtstreeks met de eigen klant afhandelen. Zonder dat daar een dramatisch mistongeval aan vooraf heeft hoeven gaan.